ทั้งตก ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย วลาหกคำรามด้วยตกด้วยนั้นฉันใด เรากล่าว
บุคคลนี้ว่ามีอุปมาฉันนั้น
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย นี้แลบุคคลเปรียบด้วยวลาหก 4 จำพวก มี
ปรากฏอยู่ในโลก.
จบทุติยวลาหกสูตรที่ 2
ทุติยวลาหกสูตรที่ 2 มีความง่ายทั้งนั้น.

3. กุมภสูตร

ว่าด้วยบุคคล 4 จำพวก

[103] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย หม้อ 4 ประเภทนี้ หม้อ 4 ประเภท
เป็นไฉน คือ
ตุจฺโฉ ปิหิโต หม้อเปล่า ปิด
ปูโร วิวโฏ หม้อเต็ม เปิด
ตุจฺโฉ วิวโฏ หม้อเปล่า เปิด
ปูโร ปิหิโต หม้อเต็ม ปิด
นี้แล หม้อ 4 ประเภท
ฉันเดียวกันนั่นแล บุคคลเปรียบด้วยหม้อ 4 จำพวกนี้มีปรากฏอยู่ ฯลฯ
คือ บุคคลดุจหม้อเปล่า ปิด 1 บุคคลดุจหม้อเต็ม เปิด 1 บุคคลดุจหม้อเปล่า
เปิด 1 บุคคลดุจหม้อเต็ม ปิด 1
บุคคลดุจหม้อเปล่า ปิด เป็นอย่างไร ? บุคคลบางคนในโลกนี้ (มี
กิริยาอาการ) ก้าว ถอย แล เหลียว คู้ เหยียด ทรงสังฆาฏิและบาตรจีวร

เป็นที่น่าเลื่อมใส แต่บุคคลนั้นไม่รู้ตามความเป็นจริงว่า นี่ทุกข์ ฯลฯ นี่
ทุกขหิโรธคามินีปฏิปทา อย่างนี้แล บุคคลดุจหม้อเปล่าปิด ดูก่อนภิกษุ
ทั้งหลาย หม้อเปล่า เขาปิดไว้นั้นฉันใด เรากล่าวบุคคลนี้ว่ามีอุปมาฉันนั้น
บุคคลดุจหม้อเต็ม เปิด เป็นอย่างไร ? บุคคลบางคนในโลกนี้ (มี
กิริยาอาการ) ก้าว ถอย แล เหลียว คู้ เหยียด ทรงสังฆาฏิและบาตรจีวรไม่
เป็นที่น่าเลื่อมใส แต่บุคคลนั้นรู้ตามความเป็นจริงว่า นี่ทุกข์ ฯลฯ นี่ทุกข์
นิโรธคามินีปฏิปทา อย่างนี้แล บุคคลดุจหม้อเต็ม เปิด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
หม้อเต็ม เขาเปิดไว้นั้นฉันใด เรากล่าวบุคคลนี้ว่ามีอุปมาฉันนั้น
บุคคลดุจหม้อเปล่า เปิด เป็นอย่างไร บุคคลบางคนในโลกนี้ (มี
กิริยาอาการ) ก้าว ถอย แล เหลียว คู้ เหยียด ทรงสังฆาฏิและบาตรจีวร
ไม่เป็นที่น่าเลื่อมใส ทั้งไม่รู้ตามความเป็นจริงว่า นี่ทุกข์ ฯลฯ นี่ทุกขนิโรธ-
คามินีปฏิปทา อย่างนี้แล บุคคลดุจหม้อเปล่าเปิด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
หม้อเปล่าเขาเปิดไว้นั้นฉันใด เรากล่าวบุคคลนี้ว่ามีอุปมาฉันนั้น
บุคคลดุจหม้อเต็ม ปิด เป็นอย่างไร ? บุคคลบางคนในโลกนี้ (มี
กิริยาอาการ) ก้าว ถอย แล เหลียว คู้ เหยียด ทรงสังฆาฏิและบาตรจีวร
เป็นที่น่าเลื่อมใส ทั้งรู้ตามความเป็นจริงว่า นี่ทุกข์ ฯลฯ นี่ทุกขนิโรธคามินี-
ปฏิปทา อย่างนี้แล บุคคลดุจหม้อเต็ม ปิด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย หม้อเต็ม
ทั้งเขาปิดไว้นั้นฉันใด เรากล่าวบุคคลนี้ว่ามีอุปมาฉันนั้น
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย นี้แลบุคคลเปรียบด้วยหม้อ 4 จำพวก มีปรากฏ
อยู่ในโลก.
จบกุมภสูตรที่ 3

อรรถกถากุมภสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในกุมภสูตรที่ 3 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า กุมฺภา คือหม้อ. บทว่า ตุจฺโฉ ปิหิโต ได้แก่หม้อเปล่า
ปิดปาก. บทว่า ปูโร วิวโฏ ได้แก่ หม้อเต็มน้ำ เปิดปาก. แม้ในสองบท
ที่เหลือ ก็นัยนี้เหมือนกัน.
จบอรรถกถากุมภสูตรที่ 3

4. อุทกรหทสูตร

ว่าด้วยบุคคลเปรียบด้วยห้วงน้ำ 4 จำพวก

[104] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ห้วงน้ำ 4 อย่างนี้ 4 อย่างเป็นไฉน
คือ ห้วงน้ำตื้นเงาลึกอย่าง 1 ห้วงน้ำลึกเงาตื้นอย่าง 1 ห้วงน้ำตื้นเงาตื้น
อย่าง 1 ห้วงน้ำลึกเงาลึกอย่าง 1.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ห้วงน้ำ 4 อย่างนี้แล.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ฉันนั้นเหมือนกัน บุคคลเปรียบด้วยห้วงน้ำ 4
จำพวกนี้ มีปรากฏอยู่ในโลก 4 จำพวกเป็นไฉน คือ บุคคลดุจห้วงน้ำตื้นเงา
ลึกจำพวก 1 บุคคลดุจห้วงน้ำลึกเงาตื้นจำพวก 1 บุคคลดุจห้วงน้ำตื้นเงาตื้น
จำพวก 1 บุคคลดุจห้วงน้ำลึกเงาลึกจำพวก 1.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็บุคคลเป็นดุจห้วงน้ำตื้นเงาลึกอย่างไร การก้าว
การถอย การเหลียว การแล การคู้ การเหยียด การทรงสังฆาฏิบาตร
และจีวร ของบุคคลบางคนในโลกนี้ ล้วนน่าเลื่อมใส แต่เขาไม่ทราบชัด
ตามความเป็นจริงว่า นี้ทุกข์ นี้ทุกขสมุทัย นี้ทุกขนิโรธ นี้ทุกขนิโรธคามินี-
ปฏิปทา อย่างนี้แล บุคคลเป็นดุจห้วงน้ำตื้นเงาลึก ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
ห้วงน้ำตื้นเงาลึก แม้ฉันใด เรากล่าวบุคคลนี้เปรียบฉันนั้น.